Hazırlayan: Oregon Devlet Üniversitesi (çev: hira doğrul)
Toprağı desteklemek/iyileştirmek üzere yapılan organik madde katkısının en önemli nedenlerinden biri toprağın suyu kabul edebilme ve saklama kapasitesini yükseltmektir. Toprağınıza organik madde katmakla yeni ekili bahçenizin su ihtiyacını düşürebilirsiniz. Toprak yüzeyinde, çıplak topraklara kıyasla buharlaşmayı azaltacak olan organik malç kullanımı yoluyla bu etki daha da artırılabilir.
Toprağa organik madde eklemek toprak organizmalarının sayısı ve faaliyetlerini artıracaktır. Bu çok çeşitli organizma ve mikroorganizmalar toprağı birarada turan “yapıştırıcı”dır ve toprağa yapısını kazandırır. Düzenli desteklenen topraklar zamanla bitkilerinizin gereksindiği besin maddelerini daha fazla sağlayacak, gübre gereksiniminiz azalacaktır.
Toprağa organik madde katmanın su kalitesinin ve çevrenin korunmasına yardımcı olduğu görülecektir. Organik maddeyle desteklenmiş topraklar suyu daha iyi emer. Toprağa daha çok su girebildikçe daha az su yüzey akışıyla akıp gider.
Organik Madde Katkısıyla İlgili Çeşitli Sorular-Cevaplar
Taze malzemeler mi? Kompost edilmiş malzemeler mi?
Toprak iyileştirmesinde hem taze hem de kompost edimiş organik malzemeler faydalıdır. Taze organik malzeme bir kompost yığınında ya da toprakta hızla parçalanır. Mikroorganizmalar organik malzemeyi besin kaynağı olarak kullanır. Parçalanma ilerledikçe kalan organik içerik parçalanmaya karşı daha dayanıklı hale gelir.
Taze organik malzeme toprakta parçalandığında, toprak organizmalarının ortaya çıkardığı yapışkan kalıntılar toprak parçacıklarının birbirine tutunmasına yardımcı olarak toprak yapısını güçlendirir. Çürüme ilerledikçe malzeme miktarı hızla azalır.
Toprak mikroorganizmaları büyümek için azota ihtiyaç duyar, bu yüzden taze organik malzemenin parçalanması bazen bitkiler için bir azot yoksunluğuna yol açar. Taze organik malzeme kullanacaksanız, ekimden haftalar öncesinden bunun toprakta parçalanmasına izin verin. Ayrıca talaş ve talaşa gömülü hayvan gübresi gibi odunsu malzemelerin, kompostlaşmadan sonra bile toprakta uzun vadeli azot yoksunluğuna yol açabileceğini unutmayın.
Kompost yığınından gelen organik malzeme toprakta taze malzemelere göre daha uzun dayanır çünkü çürümenin çoğu zaten tamamlanmıştır. Lakin, kompost edilmiş organik malzeme taze malzemelere kıyasla toprak organizmaları için daha zayıf bir gıda kaynağıdır; dolayısıyla kompost uygulamasından sonra toprak yapısını pekiştiren yapışkan kalıntılardan daha az çıkar. Öte yandan, kompost edilmiş malzeme daha az yabani ot tohumu içerir ve çok daha az bitki hastalığı taşır.
Bahçede her iki malzeme de kullanılabilir. Bir yükseltilmiş yatak yapıyorsanız kompost tercih edilir çünkü hacmini çok daha yavaş kaybedecektir ve azot yoksunluğuna daha az yol açar.
Toprağın niteliği itibariyle organik maddenin katkı sağlamayacağı bir şey var mı?
Toprağa tek seferde organik madde eklemek toprağın niteliğine uzun vadeli etkiler sağlamayabilir. Toprağın organik madde içeriği zamanla çürümeyle azalacaktır. Toprağın organik madde içeriğini korumak için toprağa düzenli organik madde eklemek, malçlama yapmak ya da çokyıllık bir yer örtücü katmanı oluşturmak gerekir.
Organik madde eklemek sebze ve çiçek bahçelerinin sıcak yaz günlerindeki sulanma gereksinimini ortadan kaldırmaz. Her ne kadar sulama sıklığı ve miktarı azalacaksa da, bitkilerin gelişimi için yazın sulama gerekecektir.
Organik madde katkısı çoğu durumda toprak drenajını iyileştirse de, örneğin düşük kotta kalarak suyun birikme yaptığı yerlerdeki drenaj sorunlarını organik madde ortadan kaldıramaz. Hatta, bu tür batak yerlerde, eklenen organik madde anaerobik çürümeye yol açarak bitkilere zararlı zehirli organik asitlere yol açabilir.
Toprağa organik madde eklemek toprak kaynaklı bitki hastalıklarını ortadan kaldırır ya da azaltır mı?
Toprağa organik madde desteği sağlamak, kök sistemi gelişimini teşvik ederek, su yayılımını güçlendirerek ve toprağın içerisinde hava alışverişine olanak tanıyarak bitkiyi daha sağlıklı kılar. Organik madde katkısı genellikle toprak mikroorganizmalarının sayısını ve çeşitliliği artırır, bunlar arasındaki rekabet düzeyini yükseltir, ki bunlar toprak ekosistemi için genellikle fayda sağlar.
Öte yandan, taze organik madde hastalık başlatıcı toprak mikroorganizmalarına besin kaynağı oluşturmak suretiyle bitki hastalıklarına çanak tutabilir. Bahçıvanlar taze organik malzemelerle istemeden bitki hastalıklarına yol açabilir. Ekim-dikim yapmadan en az 1 ay öncesinden taze malzemelerin toprakta kompostlaşmasına olanak tanıyın.
Killi topraklara kum eklemek drenajı iyileştirir mi?
Kimileri bahçelerinde killi toprağın yapısını kum ekleyerek değiştirmeye çalışır. Killer çok ince, düz parçacıklardan oluşan mineral yapılardır. Kil parçacıkları arasındaki boşluklar çok ama çok ufaktır, su ve hava bu yüzden aralarında çok yavaş hareket eder.
En ince kumun çapı en büyük kil parçacığının çapından bin katından fazladır. Killi toprağa kum eklendiğinde kil parçacıklarının yapışacağı bir yüzey oluşur. Sonuçta killi toprağın baştaki halinden bile daha zor idare edilebilir betonvari bir karışım ortaya çıkar. Ne kadar kum eklense de killi bir torak kumlu bir toprağa dönüşmez.
Malç ile toprak iyileştirme arasındaki fark nedir?
Malç toprak yüzeyine yayılan koruyucu bir malzeme katmanıdır. Toprak iyileştirme/desteklemelerinden farklı olarak malç malzemesi toprağa gömülmez/karıştırılmaz. Malç genellikle topraktaki su buharlaşmasını azaltmak, yabani otları bastırmak, toprağın sıkışmasını önlemek ve toprağa besin maddesi sağlamak üzere yapılır. Genel bir ifadeyle, alttaki toprak desteklenmiş olsa da olmasa da, malç uygulamaları toprak ortamını bitkilerin yetişme koşullarını iyileştirir.
Malç malzemeleri kullanım amaçlarına göre, polietilen tabakalar, karton kutular gibi imal ürünlerden ağaç kabuğu, yaprak yığını, kabuklu yemiş kabukları gibi organik malzemelere çeşitlilik arzeder.
Çokyıllık bitkiler için kullanılan organik malzemeler genellikle toprak iyileştirme amaçlı malzemelerden daha büyük ebatlıdır. Suyu tutmak için bol bol gözenekli yerlere sahip oldukları ve yabani otların büyümesine el vermedikleri için odunsu malzemelerden mükemmel malç olur. Malç malzemesi olarak kullanıldığında odunsu malzemelerin çürümesi bitkiler için azot yoksunluğuna yol açmaz.
Toprak destekleme/iyileştirme amaçlı kullanılan yaprak yığını, kompost ve çeşitli anız ürünleri gibi kimi malzemeler gayet etkin malç malzemesi olarak da kullanılabilir.
Orjinal metin: Improving garden soils with organic matter adlı broşürden derlenmiştir.
