yazan: Doreen Howard (çev: Ayşe Nihan Kuzucu)

Bitkiyi beslemek için toprağı besle.

Bu, organik bahçeciliğin ve tarımın en temel önermesidir; bir kez toprağı beslemenin ne anlama geldiği kavrandığında organik yöntemlerin ve toprağı hiç işlememe tekniğinin neden bu kadar iyi çalıştığı da anlaşılacaktır..

Birçoğu gözle görülemiyor olsa bile bahçenizde karmaşık bir toprak besin ağı yaşamaktadır; yetiştirilen ürünlerin gelişmek için ihtiyaç duyduğu gevşek toprak yapısını oluşturan ve mineral besin öğelerini açığa çıkaran solucanlar, ufacık böcekler, bakteriler, mantarlar – çoğu mikroskobik olmak üzere birbirlerine bağımlı organizmalar ile doludur. Faydalı mikrorizal mantarlar (bakınız “The Magic of Mycorrhizal Fungi”, sayfa 24) bitki köklerinin içinde ve çevresinde büyür, yetiştirdiğiniz ürünlerle paylaşmak için alt topraktan besin ve su çıkartırlar. Diğer mikroorganizmalar hastalıkları önler ve bitkilerin haşere saldırılarına karşı direnmelerine destek olur.

Yetiştirdiğiniz ürünler aslında tüm bu yeraltı yaşamının beslenmesinde yardımcı olur. Maryland College Park Üniversitesi’nde tanınmış bir toprak bilimci olan Ray Weil’a göre bitkiler, fotosentezlerinin azımsanmayacak bir kısmıyla toprak mikroplarının beslenmelerine yaptıkları yatırım sayesinde açıkça kendilerine geri fayda sağlamaktadırlar.

Yeşil klorofilleriyle birlikte bitkileri, kök saçaklarından daimi karbonhidrat akışı olan güneş enerjili küçük makineler olarak düşünün. Bitkilerin toplam karbonhidrat üretimlerinin %20 ila %40’ı kökleri aracılığıyla toprağa bırakılır. Besin zengini kök saçakları etrafındaki bu alanlarda mikroskobik bakteriler ile mantarlar beslenir ve çoğalırlar. Nematodlar ve diğer yaratıklar da bu bakteriler ile beslenmek için buraya yerleşir; mikrop yoğunlaşması sebebiyle serbest kalan besleyici öğeler de kök saçakları tarafından emilir.

Fakat karmaşık ve çoğunlukla görünmez olan bu toprak ekosistemi kolaylıkla zarar görebilir. Kimyasal gübre, kurumuş tavuk gübresi veya yüksek azotlu kan unu hassas kök saçaklarını yakabilir, toprağı sürmek ya da yarıklar açmak toprağın yapısını tahrip eder, katmanlaşmış ağı bozar. Toprağı çıplak bırakmak karbonhidrat besin tedarikini durdurur, nemsizlik ve ultraviyole ışınları yüzey katmanında yaşayan bazı organizmaları öldürür. (Doğa ana toprağı neredeyse hiçbir zaman korumasız bırakmaz. Sadece çiftliklerde ve bahçelerde çıplak toprak görebilirsiniz.)

Çiftçiler ve bahçeciler bu inanılmaz toprak besin ağını korumak ve arttırmak için her gün yeni yollar öğreniyor. Sağlıklı besin ağıyla gelen bu doğal verimliliği koruyup kolluyorlar, sen de aynısını yapabilirsin.

İlk iş, toprağı pullukla yarma, sürme ve bellemeyi en aza indirmektir. İkincisi, kompost kullanarak, kesilen otları olduğu gibi bırakarak ve diğer organik malçlar ile toprak besin ağı düzenli olarak arttırılır ve desteklenir. Üçüncüsü, canlı ekin ya da en azından organik malç ile toprak her daim örtülür. Herhangi bir ürün yetiştirmiyorsan bile, karbonhidrat iletim kanalının kapanmaması için bir örtücü bitki ekilmelidir.

KALICI YATAKLAR VE TOPRAĞI HİÇ İŞLEMEME

Toprak her sürüldüğünde, yüzey katmanındaki organizmalar gömülüyor, yararlı mantar ağı kırılıyor ve toprak solucanlarının tünelleri tahrip oluyor. Ulusal Sürdürülebilir Tarım Enformasyon Servisi (AATRA) tarım uzmanlarından Steve Diver diyor ki; pullukla sürme bitki kalıntılarını ve üst toprağı 35-40 cm derinliğe kadar gömebilir ki bu derinlikteki oksijen seviyesi ayrıştırma için çok düşüktür.

Bu gömülmüş kalıntılar daha sonra suyun yukarı ve aşağı hareketine fiziksel bir bariyer görevi görürler. Toprağı işlemek ya da pullukla sürmek aynı zamanda organik maddenin çok hızlı çürümesine sebep olacak aşırılıkta oksijenin toprağa nüfus etmesine ve küresel iklim değişikliğine vesile olan bitkilerin karbondioksit salınımlarının artışına sebep olur.

Weil, “Sadece 5 – 7 cm derinlikte bile işlesen, toprağa yarardan fazla zarar vermiş olursun.” diyor. Su emilimini sağlayan solucan tünelleri ve kök yolları tahrip olur, toprak yığınları veya kümeleri dağılarak üst tabakada az miktarda hava boşluğu bırakır. Bununla beraber yağmur damlaları da toprak partiküllerine vurarak tamamıyla sıkıştırmak üzere iter ve geçirgen olmayan sert bir yüzey oluşturur.

Weil’a göre sağlıklı bahçe toprağı, içerisinde su ve hava ihtiva eden yarı gözenekli bir yapıya sahip olmalıdır. Çıplak toprağa düşen yağmur ve zemin üzerinde ağır ekipmanların kullanılması veya sık yapılan yürüyüşler sebebiyle sıkışan toprak su ve hava için daha az alana sahiptir. Bu ekinlerin yetişememesi için adeta davetiye çıkarmak demektir.

Weil’in uzmanlığı tarıma elverişli topraklardaki mikrop yönetimidir ama aynı şekilde kendi evinin bahçesinde de toprak besin ağıyla meşgul olmaktadır. Bir ucundan öbür ucuna 120 cm uzunluğunda kalıcı yataklar yapmıştır, bu sayede toprağa basmak zorunda kalmadan bütün çalışmalarını kenarlardan yapabilmektedir.

Buradaki amaç yataklardaki toprak üzerinde yürümeyi engellemek ya da başka bir deyişle toprağı veya herhangi bir bitki kökünü rahatsız etmemektir. Diver; “ Toprakta bırakılmış kökler mikroplar ve solucanlar için besin ve barınak görevi görürler,” diyor. Kompostu toprağın bünyesine dâhil etmek içinse önerisi bir tırmık yardımıyla yüzeyin bir ucundan öbür ucuna kompostu yaymak ve hemen üzerini malç ile örtmektir. Solucanlar kompostu toprağın içerisine taşıyacaklardır.

Weil, mikrop yönetimi için sıfır toprak işleme ve yer örtücü yaklaşımını savunmaktadır. “Toprak iyi durumda ise, bir katman kompost ve malç uygulayarak başlayın.“ der ve ekler “Bir filamanın tel sapını ıslak zemine yaklaşık 30cm’e kadar batırabiliyorsan toprak sıkışmış değildir.”

Toprak ciddi şekilde sıkışmış ya da yetersiz drene edilmiş ise, yükseltilmiş yataklar oluşturulmalıdır (kendinizinkini oluşturmak için aşağıdaki “Sıkışmış Toprak İçin” talimatlarına bir göz atınız). Weil, yatakların aplikasyonuna ve çavdar ile tüylü fiğ karışımı yer örtücünün ekimine yaz sonunda ya da erken sonbaharda başlamaktan hoşlanır.

Bir sonraki bahar, yer örtücüyü biçmek için tırpan kullanır (elektrikli ya da gazlı ot biçme makineleri de iyi iş görür), olabildiğince yüzeye yakın biçer ve kalıntılarını tırmık yardımıyla eşit kalınlıkta yatakların üzerine yayar.  (Üstelik ABD Tarım Bakanlığının 6. sağlamlık kuşağında, kuzeyde ve 7.kuşağın birçok yerinde, sonbaharda güçlü bir biçimde büyüyen ve kışın ölen yulaf gibi kışa daha az dayanıklı ekinler kullanarak Tabiat Ana’nın bu işi senin yerine yapmasına da izin verebilirsin.)

“En iyi malç,”der Weil, “eğer yer örtücü baş verinceye ya da tomurcuklanana kadar büyümesine izin verirsen ve karışımın içerisinde fazla kalıntılı bırakan türler varsa, toprağından elde edeceğin malçtır. Gel gör ki yerörtücü kalıntıları toprağı tamamıyla örtemeyecek kadar zayıfsa, Weil’in tavsiyesi toprağı güzelce örtmek için 2 – 3 cm malç yaymaktır. Kendisi fidelerini dikmek için, malçın içinde basitçe bir delik açar ve kök yumağını içine yerleştirebileceği kadar toprağı kazıp çıkartır. Ardından toprak geri doldurulur ve malç fide etrafına doğru ittirilir. Tohumların ekiminde ise; tırmıkla malç içerisinde daraltılmış bir bölüm oluşturulur, daha sonra içerisine tohumların ekilebileceği küçük oluklar sivri uçlu bir sopa ile çizilir. Eğer toprak çok sert ise Weil el kancası veya eğri bir levye yardımıyla tıpkı tırmığın tek bir dişi ile sürülmüş gibi oluklar oluşturur; sadece 2 – 3 cm genişliğinde bir bozulmuş toprak alanına ihtiyaç duyulmaktadır.

Kalıcı yatak bir kere oluşturuldu mu topraktaki besin ağı düzenli olarak beslenir. Bitkileri tarım ilaçları ve inorganik gübre kullanmadan yetiştirme üzerine uzmanlaşmış Soil Foodweb Inc. (Toprak Besin Ağı Şirketi) firmasının başkanı Elaine Ingham diyor ki, bir ev bahçesinde sağlıklı mikrobiyal ekosistem yönetimi için en iyi yol kompost gibi organik materyallerin düzenli şekilde kullanılmasıdır.

Ingham, toprağın ihtiyaç duyduğu miktarın bir önceki dönem boyunca kaybettiklerine göre ayarlanmasını öneriyor. Genellikle her ilkbaharda ilave edilen 1 – 2,5cm kalınlığındaki kompost gayet yeterli olacaktır. Çürümenin hızlı olduğu sıcak iklimlerde ya da şiddetli yağış alan veya kumlu topraklı bölgelerde ise, biri ilkbaharın başında, diğeri yaz sonunda ya da sonbahar başında olmak üzere 2,5 cm’lik en az iki uygulama yapılmalıdır.

2. Bölüm

yazının orjinal adresi: http://www.motherearthnews.com/Organic-Gardening/2003-06-01/Building-Fertile-Soil.aspx?page=3#axzz2OH36ACUT