Örtü Malçlama

Örtü Malçlama: Daha Az Çalışmayla Bitki ve Toprak Sağlığının Artırılması

Craig Elevitch ve Kim Wilkinson (çeviri: hira d.)

 

Neden Malç?

Tarımda malç kullanımı bitki sağlığı ve zindeliğine büyük destek sağlar. Malçlama toprağın besin maddesi ve su tutma kapasitesini artırır, topraktaki arzu edilen mikrobiyal hareketliliği ve solucanları besler ve de yabani ot gelişimini önler. Malçlama, düzgün bir şekilde yapıldığında bitkilerin esenliğini ciddi ölçüde artırır ve çıplak bırakılan toprak uygulamalarına göre bakım ihtiyacını azaltır. Malçlanmış bitkiler daha güçlü ve zindedir, böylelikle de zararlı böceklere ve hastalıklara karşı dayanıklılıkları artar.

“Malç” toprak zeminde çürümeye bırakılan organik madde tabakasıdır. Malç bütün ormanlarda doğal olarak oluşur; çürümekte olan ağaç yapraklarının, dalların ve sürgünlerin mantar, mikrobiyal ve böcek yaşamlarıyla birlikte oluşturduğu besin açısından zengin, nem tutan bir örtüdür. Doğal malç, organik maddelerdeki besin maddelerini depolayan ve bu maddeleri yavaş yavaş bitkilerin kullanımına sunan bir “besin maddesi bankası” görevi görür. Yer örtücü katmandan çalılar ve ağaçlara bitki yaşam biçimlerinin bütün formları, besin maddelerinin karmaşık bir döngüsü sayesinde boy gösterir, büyür, organik madde döker, ölür ve çürür.

Malç topraklarımız için hayati önem taşıyan besin maddesi döngüsünde zaruri bir bağlantı görevi görür. Şu ya da bu nedenle toprak malçsız kaldığında, canlı toprak doğal besin maddesi depolarını yitirmeye başlar ve kurumaya yüz tutar. Zemindeki bu örtüden yoksun doğal ortamlar genelde çöllerdir. Çıplak toprakta büyüyen çöl bitkisi dışındaki bitkiler sürekli gübre, besin maddesi ve su desteğine ihtiyaç duyar; toprağı çıplak tutmak için harcanan emekten burada bahsetmiyoruz bile.

Burada anlatıldığı şekliyle örtü malçlama yabani otların kontrol altında tutulması ve malç yoluyla toprak ve bitki sağlığının geliştirilmesi için önerilen bir yöntemdir. Bu yöntem orman zeminindeki döküntü katmanlarını taklit eder.

Örtü Malçlamada Temel Teknikler

İşin esası kavrandığında örtü malçlama toprakta bitki yetiştirilen her yerde kullanılabilir. Örtü malçlama yeni bir bahçe oluşturulurken ya da ağaç dikerken de veya mevcut bitkilerin güçlendirilmesinde de kullanılabilir. Her iki durumda da malç çıplak toprağa ya da yabani otların üstüne uygulanır. Yeni bitki dikilecekse malçın içine dikilir.

Malçtan sağlanan faydalar, bol malzemeyle, işi düzgün yapmak için harcanan bütün o enerjiyi ziyadesiyle haklı çıkarır. Aşağıda belirtilen malzemeleri toplayın ve malçlama işini bir günde tamamlayın. Bakım işinin azalışı ve bitki canlılığındaki artış başta harcanan bu emeğin ödülü olarak gelecektir.

Örtü malçlamada doğal ormanlardaki malç katmanını taklit eden bir katmanlama uygulanır: tam çürümüş kompost, yabani ot engelleyiciler, az çürümüş kompost ve taze organik madde.

 

1. Adım: Konsantre Kompost Katmanı

Alanı hazırlamak üzere, orak ya da benzeri bir aletle boylanmış yabani otları ve odunsu bitkileri biçin ya da bu otları iyice çiğneyin. Ardından örtü malçı yaymaya başlayın.

Çıplak bir araziyi de yabani otlarla kaplı bir alanı da malçlıyor olsanız, ilk adım zengin kompost malzemesi, küçük veya büyükbaş hayvan gübresi, solucan gübresi gibi malzemeler 25 kilo/10 metrekare gibi bir oranla eklenerek mikrobiyal hareketlilik çok hızlı şekilde başlatılır. Yüksek azot içeren bu malzeme toprak yaşamını hareketlendirir. Eğer toprak asitliyse, ki yakın zamanda kötü muamele görmüş ve alışıldık suni gübre kullanılmış arazilerde muhtemelen bu durumdadır, bir katman kireç veya ezilmiş mercan, deniz kabuğu ekleyin. Toprak analizi yapılırsa ne derece pH dengelemesi yapmak veya mineral eklemek gerektiği ortaya çıkacaktır. Bu aşama, kaya fosfatı ve K-mag gibi katkı maddelerini tavsiye edilen oranlarda katmak için uygun zamandır.

Katkı maddelerinin alana dağıtılmasından sonra alanı iyice sulayın.

2. Adım: Yabani Ot Engelleyicileri

Günümüzde tarım arazilerinin büyük kısmı sayısız yabani ot tohumuyla kaplıdır. Ayrıca rüzgârla, hayvanlar ve insanlarla dört bir tarafa yayılan yabani ot tohumları da cabası. Toprakta bulunan tohumlar uykudadır ve filizlenmek için uygun koşulların oluşmasını bekler. Yabani otları sökmek ya da öldürmek yabani ot sorununu ortadan kaldırmaz: toprak ıslanıp güneş gördüğü anda çok daha fazla sayıda tohum filizlenir. Bu yüzden malçlamada bir sonraki adım organik bir yabani ot engelleyici katmanı koymaktır. Bu katman yabani otların filizlenmesini ve malçınızın arasından boy göstermesini engeller.

Bu engelleyici katmanın altında yabani otlar ve çimenler ölür ve hızla toprak solucanları için besine dönüşür. Böylece solucanlar, kendilerine uygun ortamlarda doğal olarak hep yaptıkları üzere hareketlilikleriyle toprağı havalandırırlar.

Dört malç katmanı arasında sadece bu yabani ot engelleme katmanının orman zemininde doğal bir karşılığı bulunmaz. Ormanda yabani otlar yeşermez çünkü barınabilecekleri bir alan yoktur; yani ne yerin altında ne de yüzeyinde onlara yer vardır ne de yeterli güneş ışığı. Bir alan düzgün bir şekilde bitkilendirilirse sonuçta yabani otların barınabileceği bir yer kalmaz. Yabani ot engelleme katmanı sadece malçın ilk aşaması içindir, zamanla yok olur. Alanınız uygun bir şekilde bitkilendirildiyse, yabani ot engelleme katmanının çürümesinden sonra yabani ot ortaya çıkmayacaktır.

Bu katmanın iyi çalışması için gereken melzemeler: kalınca gazete, mukavva, çuval bezi, doğal iplikten yapılma eski halı veya kilimler, eski kıyafetler ya da etraftan bulacağınız benzeri malzemeler. Üst üste konuldukları takdirde muz, kordilin yaprakları da işe yarar. Bu malzemeleri hiçbir boşluk kalmayarak zemini tamamen kaplayacak şekilde üst üste koyun; alanda önceden bulunan, kalmasını istediğiniz bitkiler varsa elbette onlar örtülmez. Bu bitkilerin etrafında “kök boğazı” çevresinde hava dolaşımı için genişçe bir boşluk bırakın. Bu engelleyici katmanı ne kadar özenli yaparsanız, sonrasında yabani otlar o kadar az başınızı ağrıtır.

3. Adım: Kompost Katmanı

Yabani ot engelleme katmanının üstüne bu katman konur, bu kompostun yabani ot tohumu içermemesi gerekir. İyi durumda kompost, taze biçilmiş çimen, deniz yosunları ve yapraklar yabani ot engelleme katmanının üstüne konulacak ideal malzemelerdir. İyi bir kompost için doğru nemliliğe sahip, yabani ot tohumu içermeyen her türlü malzeme karışımı iş görecektir. Bu katman yaklaşık 7,5 cm kalınlığında olmalıdır.

4. Adım: Üst Katman

En üst katman ormandaki yeni düşmüş organik madde katmanını taklit eder. Bu katman da yabani ot tohumu içermemelidir. Bu katman için yapraklar, sürgünler ve ince dallar, eğreltiotu ya da palmiye yaprakları, saman, fındık, ceviz kabukları, talaş, odun yongası, ağaç kabuğu, vb. ideal malzemelerdir.§ Üst katman ağır ağır çürüyerek alt katmanlara karışır, bu yüzden belli aralıklarla yeni malzeme ilavesi gerekir. Bu katman yaklaşık 10 cm kalınlıkta olmalıdır. Üst katman için uygun olan malzemelerin çoğu göze okşayan bir görünüme sahiptir. Ne şans! Bu nedenle, küçük bahçelerden kalıcı meyveliklere bütün ekim dikim alanlarında örtü malçlama tereddütsüz kullanılmalıdır. Aslına bakılırsa, malç kullanıldıkça çıplak bırakılmış toprak alanlar göze çirkin, itici gözükecektir.

Örtü malç düzgün uygulanıp toprak iyileşme sürecine girdiğinde, toprağı alt üst etme gerekliliği artık ortadan kalkar. Toprağı artık solucanlar işler. Yapılacak tek iş malçın yenilenerek toprağın sürekli örtülü tutulmasıdır.

Ağaçların Etrafının Malçlanması

1)      Ağacı dikin.

2)      Ağacın etrafındaki toprağa, hava alması için gövdeden 1 metre mesafe bırakarak, çember şeklinde tavuk gübresi ve benzeri azot yoğun gübrelerle karıştırılmış toprak desteği yapın. Bunu tırmıkla yayın veya sulayın.

3)      Hava alması için gövdeden yaklaşık 15 cm çapında mesafe bırakarak, ağacın etrafına çember şeklinde geçirgen yabani ot engelleyici katmanı yayın. Bu çemberde yabani otların çıkabileceği hiçbir boşluk kalmamasına özen gösterin. Bir sonraki adımdan önce bu katmanı iyice sulayın.

4)      Bu yabani ot engelleme katmanının üstüne yaklaşık 15 cm kalınlığında kompost ve/veya malç yayın; yine ağaç gövdesinin etrafında belli bir boşluk kalmasına dikkat edin.

Sürecin İleriki Aşamaları

Malçlama işleminin olabildiğince kolay ve verimli olması için hazırda bulunan malç malzemelerini kullanın. İyi bir planlamayla, biçilmiş çim, bitki budamaları (ince veya kalın budama), hayvanların altından toplananlar, vb. gibi kolaylıkla bulunabilen malzemelerle, bahçelerin ve meyveliklerin malçlanması bakım işlerinin düzenli bir parçası haline gelebilir. Nihayetinde sulama, gübreleme ve ot yolma gibi işler kademe kademe azalacaktır. Düzgün uygulandıklarında malçlanmış alanların bakım yükü, alışıldık sistemlerden çok daha düşüktür.

Bir bitki düzgün şekilde malçlandığında, kendi yaprakları da düşerek malça eklenir. Ancak bu yapraklar malçın sürekliliği için yeterli midir? Sorunun yanıtı bitkinin türüne ve diğer bitkilerle ilişki halinde ne şekilde büyüdüğüne bağlıdır. Bazı ağaçlar görece yavaş şekilde çürüyen muazzam miktarda yaprak döker; bunlara örnek olarak avokado, Avustralya fındığı, liçi verilebilir. Belli bir yetişkinlik seviyesine eriştiklerinde bu ağaçların kendileri için yeterli malçı üretmeleri beklenebilir. Ne yazık ki, çoğu durumda ağaçların pek azı ihtiyaçlarını karşılayacak kadar kalıcı malç üretemez. Bu yetersizliği anlamak için bir kez daha ormana bakalım. Burada bitkiler yer seviyesinden, orta uzunlukta ve boylu bitkilere doğru dikey bir katmanlılıkta “istiflenmiştir”. Bu da her bir bitkinin zemininde diğer bitkilerden gelen bol miktarda organik madde bulunması anlamına gelir.

Bulunduğunuz yerde yeterli miktarda malç üretmenin çeşitli yolları vardır. Örneğin, biçilmiş çimenler besin maddesi açısından zengin malzemeyi temsil eder. Yoğun budama veya kabaklama ile elde edilen derin köklü, arsız bitkiler de bu anlamda iş görür. Azot bağlayan ağaçların çoğu bol miktarda yeşil malzeme üretir. Dikimden önce bunların her biri bulunduğunuz yerin özel koşullarına göre değerlendirilmelidir. Bunların yanı sıra, kukui, çeşitli çalımsı otlar, limon otu, karakafes otu gibi bitkiler de işe yarar. Su sümbülü gibi su bitkilerinin çoğu da iyi malç malzemesi verir. Yüksek miktarda organik madde üreten bitkiler doğaları gereği azgın olduğundan, bu bitkilerin kontrolünüzden çıkıp her yere yayılmamasına özen göstermelisiniz.

Örtü malçlama kompost yapma, yapay  yabani ot engelleyiciler ya da yeşil gübre ile karıştırılmamalıdır. Burada anlatılan örtü malçlama, en az emekle ormanlarda bulunan organik malç katmanını yeniden üretmeye dayandığı için, bu yöntemlerden hayli farklıdır. Doğru bir planlamayla, arka bahçeniz ya da meyveliğiniz yeterli miktarda taze malç üretecek, size düşen de sadece bu malzemeleri ait oldukları yere koymak olacaktır.

 

Kaynakça ve Okuma Önerileri:

*) Molly Curry, “Sheet Mulch Now!”, Permaculture Activist, No 34-A, Ağustos 1996.

*) Bill Mollison, Permaculture, A Practical Guide for a Sustainable Future; Ten Speed Press.

*) Ruth Stout, No Work Gardening Book; Rodale Pres.

*) Thick Mulch For No-Till Gardens

 

Yazının orjinal adresi: http://www.agroforestry.net/pubs/Sheet_Mulching.html