Bir Sayfa Seçin

Biyokömür (Biochar) Nedir, Nasıl Elde Edilir?

yazan: hira doğrul

 Biyokömür nedir?

Günümüz dünyasının başlıca sorunları olan toprak kaybı, verimsizleşme ve aşırı karbon salınımı kaynaklı küresel ısınma karşısında, son yıllarda en sık konuşulan çözümlerden biri de biyokömür (biochar).

Uluslararası Biyokömür İnsiyatifinin biyokömür tanımı şu şekilde:

Biyokömür, yüksek organik karbon içerikli, çok uzun sürede çözünen, çok ince yapılı, organik kaynaklı kömürdür”.

Biyokömür, özellikle Amazon havzasında rastlanan, çok koyu renkli, yüksek karbon ve organik madde içerikli, çok verimli toprak alanların (Terra Preta) keşfiyle gündeme gelmiş durumda. Ekvatorun iklim koşullarında oluşması gerekenden birkaç kat daha fazla (derinliği yer yer 2 metreyi bulan) organik madde içeren bu alanların nasıl oluştuğu araştırıldığında, insan yerleşimlerinin yakınlarında oldukları dikkat çekmiş. Sonuçta bu alanların, Amazon yerlilerinin topladıkları ağaç ve dalları açtıkları çukurlarda yakarak kömüre dönüştürmeleri ve bunu toprağa gömmeleri sonucu oluştuğu anlaşılmış.

Bu topraklar içinde çok yoğun bir canlı hayat gözlenen, yüksek miktarlarda mineraller ve besin maddeleri içeren, Ekvator bölgelerinin en büyük sorunlarından biri olan toprak yüzeyinden aşağı “besin sızmasının” çok daha az yaşandığı alanlar. Lakin bunu elde etmek üzere ağaç yakılması ciddi bir karbon salınımına yol açmakta. Araştırmacılar sonuçta, hem toprağı iyileştirme hem de karbon gömme için harika bir olanak sunan biyokömürü, karbon salınımı üretmeden elde etmenin çeşitli yöntemlerini bulmuş.

Biyokömür elde etmenin bu anlamda en makul yöntemi piroliz (pyrolysis). Bu da mevcut biyokütlenin (bitkiler veya hayvansal atıkların) moleküllerinin çok yüksek ısıda (400º – 500º), çok az oksijenle veya oksijensiz olarak termokimyasal şekilde ayrıştırılması, çözülmesi yöntemi. Endüstride atıklardan çeşitli sıvı, gaz veya katı ürünler elde etmek için kullanılmakta. Ekolojik çiftliklerde ise çeşitli büyüklüklerde ve malzemelerde sobalarla gerçekleştirilmekte.

Biyokömürün Faydaları:

Biyokömürün esas olarak iki faydasından söz edilmekte; toprağa gömülerek toprağı güçlendirmesi ve karbon gömmesi, bağlaması.

*) Toprağı iyileştirme: Biyokömürün aşırı gözenekli, labiremtimsi yapısı muazzam miktarda mikroorganizmaya, bakteriye ve çeşitli toprak canlılarına evsahipliği etmekte. Yapılan araştırmalar, biyokömür kullanımı sonucu mikrobiyal biyükütlenin, popülasyonun ve verimliliğin düzgün, kararlı bir artış gösterdiğini ortaya koyuyor. Bu canlılık arttıkça da toprak daha fazla gübreleniyor, toprağa ciddi bir organik madde katkısı sağlanıyor ve besin maddeleri toprak tarafından daha kolay tutulabiliyor.

Biyokömür kullanımının toprağa en belirgin katkısı toprak PH’ını yükseltmesi, yani asitliğini azaltması. Bunun yanı sıra, toprak için kullanılacak gübre ihtiyacını düşürmekte, toprağın verimini ciddi şekilde artırmakta. Yukarıda Ekvator örneğinde anlatıldığı gibi, toprağın daha su tutar hale gelmesini sağlamakta.

*) Karbon gömme: Toprağı güçlendirmenin yanı sıra, mevcut bitki döküntüleri ve hayvan dışkılarının çürümesi sonucu oluşan karbon ve metan salınımlarını engellemenin bir yolunu sunmakta. Anız yakımı sadece ülkemizde değil dünyanın pek çok yerinde çiftçilerin yaygın bir uygulaması ve ciddi bir kirlilik ile karbon salınımına yol açmakta. İşte gerek yakılacak bu anızın gerekse çürümekte olan bitki döküntüleri ile hayvan dışkılarının biyokömüre dönüştürülerek toprağa gömülmesi, salınacak bu karbonun toprağa gömülmesi ve uzun bir süre toprakta tutulmasını sağlıyor. Bu gömme işlemi aynı zamanda toprağı da iyileştirdiğinden, daha fazla bitki yetişmesi bu bitkilerin fotosentez sürecinde havadan daha fazla karbonu emmesi anlamına geliyor. Bu anlamda biyokömür, sadece ekolojistlerce değil, (Prof. Rattan Lal, NASA’dan James Hansen gibi ve çeşitli üniversite birimlerinden) önde gelen bilimadamları tarafından yaşadığımız iklim krizine karşı ciddi bir alternatif olarak görülmekte.

Bunların yanı sıra, elbette biyokömür sobaların aynı zamanda pişirme veya ısınma amacıyla da kullanılarak fosil yakıt kullanımının azalması söz konusu. Biyokömür metan ve nitröz oksit salınımında da ciddi düşüşler sağlamakta.

Kullanım:

Biyokömürün tarım ve bahçecilik için kullanımı henüz yakın bir tarihe dayanıyor. Toprak üzerindeki etkileri, ne oranda kullanılması gerektiği üzerine bilimsel araştırmalar sürmekte. Ekolojik çiftçi ve bahçecilerin kurduğu çeşitli biyokömür grupları, forumları deneyimlerini paylaşarak bu sürece katkı sağlamakta.

Genel olarak biyokömürün toprağa gübreyle, kompostla veya diğer organik katkı maddeleriyle karıştırılarak ve ıslatılarak verilmesi öneriliyor. Toprağın yaklaşık 5 cm derinine veya altına gömülmesi tercih edilmekte.

 

Ne kadar?” sorusunun yanıtı henüz kesin değil; m2’ye yaklaşık 5 kg gibi oranlar verilmekte, ama m2’ye 1 kg ve aşağısında bile toprakta ciddi olumlu gelişmeler gözlenmiş.

Toprağın yanı sıra komposta eklenebiliyor, kompost sürecini hızlandırdığı ve zenginleştirdiği düşünülüyor. Solucan kompostlarında (aşırı miktarda eklemeler hariç) olumsuz bir netice gözlenmemiş.

Kompost tuvaletlerde kullanıldığında koku sorununu azaltıyor.

Etkileri:

Biyokömür mikroorganizmalar ve bakteriler tarafından parçalanıyor, ama çok uzun sürede; yani kütlesi hayli dayanıklı ve toprakta uzun yıllar boyunca kalıyor.

Toprak üzerindeki etkileri üzerine çalışmalar devam etmekte ama genel kanı toprak biyolojisi üzerindeki bu etkilerin uzun vadede ama kalıcı ve istikrarlı şekilde ortaya çıktığı yönünde. Ama örneğin toprağın asitliğini düşürme etkisi çok kısa sürede gözlemlenebiliyor.

Ekinlere yönelik etkisi de çoğunlukla hemen gözlenmiyor, ama gübre veya kompostla birlikte kullanıldığında (tek başına kompost veya gübre kullanımına kıyasla), başlarda dramatik olmasa da daha iyi bir sonuç alınıyor (kimi denemelerde mahsulun ikiye katlandığı bildirilmiş).

 Biyokömür Sobaları