‘Uygun Teknoloji’ (Appropriate Technology) Nedir?
Uygun Teknoloji (AT) kullanıldığı bağlama “uygun” düşecek şekilde tasarlanmış teknolojidir. En uygun teknolojiler şu özelliklere sahiptir:
*) Sürdürülebilirdir – genellikle atık üreten ve çevreyi kirleten yaygın teknolojiye kıyasla daha az doğal kaynak gerektiren ve daha az kirlilik yaratan yöntemlerdir.
*) Mümkün olduğunca küçüktür. Bu da halka, kullanıcılara daha çok güç bahşeder. Ancak, en uygun teknolojilerin büyük ölçekli olduğu durumlar da söz konusudur.
*) Bağlama -çevresel, etik, kültürel, toplumsal, politik ve ekonomik bağlama- Uygundur. Bir bağlam için uygun olan bir teknoloji başka bir bağlamda uygun düşmeyebilir.
Uygulamada işlerlik kazanması için bir uygun teknolojinin bakım ve yönetimi kolay olmalıdır. Pek çok insanın işine yaraması ve geniş bir etki yaratabilmesi için, bir uygun teknoloji altından kalkılabilir bir maliyete sahip olmalıdır.
Bu terim daha ziyade,
*) gelişmekte olan ülkelerde ya da gelişmiş ülkelerin daha az gelişmiş bölgelerinde;
*) şebekeye bağlı olmayan yerleşimlerde;
*) çevreye yönelik etkilerini azaltıp, dirençliliklerini yükseltmeyi isteyen bireyler ya da küçük topluluklarda kullanılmaya uygun düşen basit teknolojileri ifade etmek için kullanılır.
Bu “uygun teknoloji” biçimi sermaye-yoğun çözümlerden ziyade genellikle emek-yoğun çözümleri yeğler; ancak emek tasarrufu sağlayan cihazlar da -yüksek sermaye, bakım masrafı gerektirmedikçe ya da çevreye yönelik olumsuz etkiler yaratmadıkça- değerlidir.
Fakirler hedef alındığında, en büyük etki cazip, ucuz bir ürünün ciddi talep görmesiyle elde edilir. Fiyat doğruysa “piramitin tabanı” bu teknolojiye para harcayabilir, bu da devlet destekli programlardan çok daha geniş kitlelere ulaşılmasını sağlar ve belli bir beceri düzeyi gerektiren “kendi başına yap” yaklaşımlarından muhtemelen daha cazip gelir.
Uygun Teknoloji, belli bir yerde hedeflenen amaca etkin şekilde ulaşılmasını sağlayan en basit teknoloji olarak tanımlanabilir. Gelişmiş ülkelerde, uygun teknoloji tabiri farklı bir anlam kazanır; genellikle toplumsal ve çevresel etkilerine özel olarak dikkat edilen mühendislik kast edilir.
Geçmiş ve tanım
Orta ölçekli teknoloji ya da uygun teknoloji konsepti, 1950’lerden 1970’lere dek E. F. Schumacher tarafından ileri sürülüp tanıtılmıştır; konsept en açık biçimine onun Küçük Güzeldir adlı kitabında ulaşmıştır.
Uygun teknoloji terimi genellikle şu iki bağlamda kullanılır:
*) Gelişmekte olan bölgelerdeki ihtiyaçların karşılanmasına yönelik en etkin teknoloji;
*) Gelişmiş ülkelerde toplumsal ve çevresel olarak kabul edilebilir teknolojiler.
Bu tür teknolojiler gelişmiş ülkelerde kullanıldığında, genellikle ya “şebekeden” kopmak ya da en azından buna daha az bağımlı olmak amacını taşır. Fakir ya da ücra bölgelerdeyse, çıkış noktası genellikle bir “şebekenin” olmamasıdır -ör., elektrik, su boruları ya da lağım gibi altyapıların bulunmaması.
Kimileri, “uygun teknoloji” ifadesinin kullanılabileceği durumlardan ayrı tutmak üzere, terimi Uygun Teknoloji olarak büyük harflerle ifade eder.
yazının orjinal adresi: http://www.appropedia.org/Appropriate_technology (çev: Hira Doğrul)
