Saman balya tasarımı
(Green Building Encyclopedia’dan; çeviri Yağmur Kutlar)
Yapılar genellikle ısıyı korumak ya da aşırı ısınmayı engellemek için izolasyana ihtiyaç duyar. Bilinen izolasyon malzemeleri sentetik olarak üretilen, yenilenemeyen ve geri dönüştürülemez toksik bileşenlerden oluşur. Ne ironiktir ti, her sene tarımda yaktığımız samanla çoğu binayı izole edebiliriz ve böylece “atık” olan bir şeyi ürüne dönüştürebiliriz.
İlginç gerçekler
Amerika’da bir yılda 5 milyon 2000m2 karelik evleri inşa etmeye yetecek kadar saman yakılmaktadır.
Detaylar
Saman balyası izolasyonun dolgu malzemesi olarak kullanılmaktadır. Özellikle kırsal alanlarda ve soğuk iklime sahip bölgelerde izolasyon veya destek malzemesi olarak saman balyası kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır.
Saman balyasının tarihi
Tarımsal malzemeler bin yıllardır inşaat yapımında kullanılmaktadır. Kuzey Amerika’da ilk saman balyası yapı, Bayard Nebraska’da 1896 yılında yapılmıştır. Kolon destekli, yeşil çatılı okul yatakhanesi, “Nebraska stil”inde yapılmıştır. Saman balyası bu yapılar geçici barınak olarak düşünülse de, insanlar içinde yaşadıkça bu tasarımın sağladığı izolasyon ve diğer dış etmenlerden korunma konusunda sağladığı avantajları fark etmişlerdir.
İlk saman balyası ev Alabama’da 1936’da inşa edilmiştir. Saman balyası, 2. Dünya savaşı ertesinde, ahşap ve diğer sentetik izolasyon malzemelerinin kolay elde edilmesiyle popülerliğini kaybetmeye başlamıştır. 1970’lerdeki enerji kriziyle saman balyasına olan ilgi yeniden canlanmış ve Roger Welsch’in yeni ufuklar açan “Baled Hay” makalesinin Shelter dergisinden yayınlanmasına sebep olmuştur.
Amerika’daki ilk izinli (banka tarafından finanse edilen, sigortalı) saman balyası yapı, 1991’de Virginia Carabelli tarafından New Mexico, Tesque’de yapılmıştır. Aynı yıl, saman balyası inşaatın öncüleri; Matts Myhrman ve Judy Knox The Last Straw haber bülteni yayınlamaya başlamışlardır. Bu gelişmeleri 1993’te inşa edilen yığma saman balya yapı izlemiştir. Aynı yıl Arthur, Nebraska’da yapılan ilk saman balyası konferansı ‘Roots of Revival’ gerçekleşmiş ve bu etkinliğe 50’den fazla tasarımcı ve inşaatçı katılım göstermiştir.
Kanada’da da saman balyası yapılar 1980’lerde Francois Tanguay Quebec’te yaptığı çalışmalarla ortaya çıkmaya başlamıştır. Michel Bergeron ile birlikte, Kanada Mortgage ve Konut İdaresi dayanıklılık ve ısı iletimi üzerine yapılan araştırmayı yürütmeleri inşaat sektörünün bu alana yatırım yapması ve geniş çerçevede uyum göstermesine fırsat vermiştir. Aynı zamanda beton içinde çelik teller yerine saman liflerini de denemişlerdir. Çalışmaları ArchBio’nun (Mimari Biyoklimatik) kurulmasına ön ayak olmuştur. Yaptıkları çalışmaların ardından Fransa’da çeşitli atölye çalışmalarında eğitimler vermiş ve Avrupa’da birtakım saman balyası yapıların inşaatına katılmışlardır. 1990’ların başında saman balyası yapıların varlığından habersiz bir Finli, kendi saman balyası evini tasarlayıp inşa etmiştir.
Batı Kanada’da 1950’lerde eski Alberta kurucularının vasiyeti üzerine inşa edilen kilise, bu arketipin öncüsü durumundadır. Jorg ve Helen Ostrowski Alberta’da yürüttükleri saman balyası girişimi ile içinde ticari bir yapının da bulunduğu çeşitli saman balyası yapıları tasarlamışlardır. (2000)
1994’ten bu yana Rusya’nın bozkırlarında ve Guetemala’da, 1990’ların başından beri Meksika’da saman balyası yapı malzemesi olarak kullanılmaktadır. Bu teknoloji Arizona Üniversitesi’nin ‘Çiftçiden Çiftçiye’ programı ve benzeri yardım organizasyonları ile Latin Amerika ülkelerinde yayılmaktadır.
Saman balyası yapıların faydaları
Saman balyası en iyi yapı malzemelerindendir. Saman, azot zengini kuru otlara kıyasla daha yavaş çürüdüğünden bir tarımsal atık olarak görülmektedir. Bunun sonucunda, çiftçiler ortadan kaldırmak üzere samanları yakmaktadır. Bu da ciddi bir hava kirliliği yaratmaktadır. Sacramento California en az 1 ay boyunca her yıl vadilerde yakılan milyonlarca ton samandan açığa çıkan karbonmonoksit ve partiküllerden zarar görmekte ve çeşitli solunum yolu sorunları ve kanser gibi sağlık problemleri görülmektedir. Bu kirlilik, eyaletin bir yıllık elektrik üretimi için yarattığı kirliliğe eşittir. Ortalama değerlere göre; Amerika’da bir yılda 5 milyon 2000m2 karelik evleri inşa etmeye yetecek kadar saman yakılmaktadır.
Bir atık ürün değil bir kaynak olan saman (ideal olarak çok yıllık bir ekin olarak ekilerek) düşük kaliteli topraklarda sürdürülebilir olarak yetiştirilebilir ve tamamen doğal, doğada çözülebilir bir malzemedir. Balyalar sağlamdır, nefes alabilir, ayrıca ciddi bir ısıl kütle ve ses yalıtımı sağlar. Saman balyasının R değeri (ısı direnci) 3/inç iken, ahşabın 1/inç, tuğlanın 0,2/inç, fiberglasın 3/inçtir. Saman balyasının gömülü enerjisi betonun 1/50’si kadardır. (1 ton saman=112,500 BTU, 1 ton beton = 5,800,000 BTU). Saman balyası bir duvarın gömülü enerjisi ahşap bir duvarın 1/30’u kadardır. Saman balyası duvar yapımı uzmanlık gerektirmez (temel beceriler 2 günlük bir atölye çalışması ile öğrenilebilir), az sayıda alet edavatla inşa edilebilir, katılımcı toplumsal etkileşimlere vesile olur.
Saman balyası yapının detayları
Saman balyaları; pirinç, buğday, çavdar, keten, yulaf gibi ekinlerden yapılabilir. Tuzlu toprakta yetişen bitkiler ya da geri dönüştürülmüş kağıt lifleri de kullanılabilir. Balyalar birbirine tel yerine hint keneviri ya da polipropilen ile bağlanır.
Saman balyası taşıyıcı duvar olarak oldukça etkilidir. Balyalar yatay konumda dururken 10.000 lbs/ft2’lik bir yüke dayanabilmektedir. Yapıda köşe unsurları olarak kullanılan balyalar taşıyıcı olarak o kadar etkili değildir ama daha iyi bir yalıtım sağlarlar, bu yüzden de saman balya yapıların iç izolasyonu için tercih edilirler. Saman balyası tasarımlar özellikle sismik dalgaları absorbe etmekte etkilidir. Dünyada kerpiç, taş, toprak ve saman balyası ile inşa edilen 10 yapının 8’i depremlerde ciddi miktarda daha az hasarın ortaya çıkmasını sağlamaktadır.
Saman balyalarının ateş dayanımı hava dolaşımı olmadığından olağanüstüdür. Kemirgenler de saman balyası için diğer yapım yöntemleriyle karşılaştırıldığında -eğer ki ekinlerin tohumları balyada bulunmuyorsa- hiç de büyük bir sorun değildir. Akkarıncalar ahşabı tercih ederler. Onlar da çeşitli koruyucular, kum ve buhar engelleri, diyatomlu toprak ve boraks (ateşe dayanıklıdır) ile engellenebilir.
Saman balyasının taşıyıcı duvar olarak kullanıldığı tasarımlar yasal onay almakta daha zorlandığından çok çeşitli dolgu tasarımlara rastlamak mümkündür.
Eğer tarımsal araziye yakın bir yerde iseniz, saman balyasını yapı malzemesi olarak kullanmayı düşünebilirsiniz.
http://www.whygreenbuildings.com/straw_bale.php
