Bir Sayfa Seçin

PERMAKÜLTÜR İLKELERİ (Hazırlayan: Permaculture Visions International)

Çeviri: hira d.

 

Göreli Yerleştirim

Tasarımda bileşenleri bunlar arasında asgari ulaşım gerektirecek şekilde yerleştirmeyi amaçlayın. Mümkün olan yerlerde doğal güçlerden yararlanın. (Ör. rüzgarla taşınan yapraklar doğrudan malçlı bahçe yataklarına düşebilir. Yağmur suyu toplanıp yakınlardaki göletlere ve su hendeklerine yönlendirilebilir. Güneş ışığı fidan kutularının arkasındaki duvarı ısıtabilir).

 

Her bir bileşenin birden fazla işlev görmesi

Tasarımda her bir bileşen bir dizi işlev görecek şekilde yerleştirilmeli ve kullanılmalıdır. Örneğin: Bir ağaç ev veya bahçe için gıda, malç ve koruma sağlaması, toprak bakımı, su hasadı için dikilir. Diğer bir örnek: Araçlar için açılan bir yol aynı zamanda su hasadı için kullanılır; kısa boylu bitkiler yolun orta hattına dikilebilir. Yoldan geçen araçlar bunların yayılmasını kontrol altında tutar. (Araba yollarının yakınlarındaki bitkileri yemeyin, bunlar gazlar ve dökülen sıvılar nedeniyle zehirli olabilir; ancak bu bitkiler bitki çeşitliliği ve başka amaçlar için kullanılabilir).

 

Bir kümes aynı zamanda kompost alanı, su toplama, rüzgar kesme, alet deposu ve solucan çiftliği olarak da kullanılabilir. Yandaki fotoğrafta kümes asmaya destek olmakta, asma da kümes için yalıtım görevi görmektedir. Kümes kuru, kumlu bir alanın üstündedir, rüzgarkıran görevi görür, hassas bitkiler için de don önleme görevi görür. Bir kümes pek çok işlev üstlenebilen bir yapıdır.

 

Baskı Yaşanmadan Faydalı Çıktı Elde Edimi

Ördekler ister sümüklüböcek peşinde koşar, ister yuvasına tüner, ister yüzer, banyo yapar, ister eşine kur yapar, isterse de gelip geçenlere bağırır. Dayatmacı koşullara göre daha az yumurta elde edilir belki, ama daha fazla işlev yerine getirilmiş olur (yabani otla mücadele, zararlılarla mücadele, gübreleme).

 

Her bir işlev için birden fazla bileşenin kullanılması

Bir görevin birden fazla bileşenle icra edilmesine çalışın.

Bazı örnekler:

 

  • Serinliğin gölgelikler, su akışı, patikalar ile gölet duvarlarının ısı kütlesiyle sağlanması. Bu çok eski bir serinlik yaratma tekniğidir. Cordoba, İspanya’daki Roma öncesinden kalma bahçe fotoğrafına bakınız.
  • Dona karşı hassas ağaçların korunması için dallardan oluşan bir tente, alçak yulaf bitkilerinden oluşan bir rüzgarkıranın kullanılması ve fidan ağaçlar dikilmesi.
  • Yağışsız dönemlerde su toplamak için birden fazla araca başvurun. (Yağmur tankları, yoğuşma kapanları, yağmur hendekleri ve çukurları gibi toprak altında su toplama).
  • Köpeklere ve tilkilere karşı kümes hayvanlarının güvenliğinin sağlanması için dallardan yapılma ağıl, gündüz vakti kazların kullanımı, çitler ve binalar gibi birden fazla güvenlik önleminin birlikte kullanılması.

 

Enerji Verimliliği

Mevcut fiziksel malzemelerin potansiyellerinden olabildiğince yararlanın: araba gibi kaynakları paylaşın, toplu taşımayı destekleyin, hem bahçeye siper oluşturan hem de gece için ısı biriktiren, asgari bakım gerektiren, dayanıklı yapılar inşa edin. Bir fikri, teknolojiyi, makineyi veya bilgisayarı bir kenara atmadan önce, bunun verimliliğini artırmanın, güncellemenin veya kullanım alanını genişletmenin yollarını arayın. Pek çok kullanıcı elindeki aletleri, malzemeleri tüm potansiyelleriyle kullanmaz; yeni bir model almayı düşünürken daha elindekilerin potansiyellerini henüz keşfetmektedir.

 

Biyolojik Kaynaklar

Biyolojik ve fiziksel malzemelerin kullanımını olabildiğince artırın. Ürünün ömrünün tamamını göz önünde bulundurun.

İlk kullanımlarından sonra malç ya da kompost olarak kullanılabilecek biyolojik çözünürlüğe sahip malzemeleri bulun. Geniş çaplı bir ağaç, bir gölge evi olarak ahşap ve çivilerle yapılmış bir yapıya göre kaynakların daha etkin kullanımını sağlar. Yandaki Notre Dame (Paris) gezi yeri fotoğrafındaki ağaçlar uzun soluklu, mevsimlere ayak uydurabilen, havayı süzen bir gölgelik görevi görür. Evde pek çok eşya yerini biyolojik kaynaklı malzemelere bırakabilir. Biz perde rayı olarak bölgemizde yetiştirilen bambuları, odunlu bir ısıtıcı ve ocak, kilerde örülmüş sepetler, plastik yerine ahşap malzemeler, poliüretan yerine kanvas ve yağlar, naylon yerine yün kullanıyoruz. Biyolojik kaynakları destekleyen stratejiler arasında hayvan veya insan enerjisine dayalı aletler veya ulaşım, kimyasal piller yerine güneş veya su sayılabilir.

 

Enerji Akışı

Mevcut enerji akışını yakalamaya yönelik tasarımlar yapın; ör. rüzgar, güneş veya su akışı. Hatta hayvanlar dar patikalara sokularak eşyükseltideki eğimlerin sıkıştırılıp stabilleştirilmesi sağlanabilir. İnsan enerjisi girdisi gereksinimini en aza indirmeye çalışın. El Bosque’da (İspanya) doğal su akışını suyu göletlere yönlendirmek ve balık yetiştirmek üzere kullanan büyük bir balık çiftliği yer alır. Tavukları malçın dağıtılması ya da bir alandaki otların yolunması için kullanabiliriz. Bir bayırın üst taraflarına yaprak döken ağaçlar dikebiliriz, böylece gereken yerlere yapraklar dökülerek maçla dönüşür. Bırakalım doğa işleri halletsin.

 

Doğal Ardıllık

Sisteminizin ihtiyaçlarınızı karşılamak üzere evrilmesine yardımcı olmak üzere, sistemi planlarken doğayı taklit edin. Örneğin: Yabani otların arasına şifalı bitkilerin tohum bırakmasına olanak tanıyın; genç türlerinizi (ör. meyve ağaçları) dona ve böcek saldırılarına karşı korumak üzere yeşil gübre görevi görecek uzun buğdaygil otlar (yulaf, buğday, sorgum) ve öncü türler yetiştirin. Buna verilebilecek toplumsal bir örnek, yaşlıların bilgeliklerini yavaş yavaş öğrenmek (ör. orman çatı katmanı ve destek türler hakkında), toplumsal veya profesyonel birlikteliklerde etkin rol üstlenmektir.

 

Çeşitlilik

Sebze ve hayvan türlerinde mümkün olduğunca çeşitlilik sağlamaya çalışın. Doğada çeşitlilik böcek saldırılarına karşı dayanıklılık ve direnç oluşmasını sağlar. Ayrıca bu şekilde hangi türlerin bölgemize has iklime ve mikroiklime uygun olduğunu görmemizi sağlar.

 

Katmanlama

Bu kavram bir sistemin verimliliğini en üst noktasına çıkarmayı amaçlar. Bir gıda ormanı pek çok katman barındırabilir:

 

  • Soğangiller: soğan, sarımsak, zencefil, turp çeşitleri, pancar;
  • Daha kısa otlar: Hasır otu, buğday, yulaf;
  • Uzun boylu otlar: mısır, muz, ararot kamışı, manyok, kakule;
  • Yer örtücüler: kabakgiller, Avustralya ıspanakgilleri;
  • Mantar çeşitleri;
  • Şifalı otlar ve sebzeler: nane, maydanoz, marul, ıspanak, kereviz;
  • Çalılar: pelinotu, üzümgiller;
  • Bodur ağaçlar: avokado, narenciye, incir, keçiboynuzu;
  • Üstbitkenler ve havada asılı türler: Eğreltiotu, orkide, bromeliad gibi dallara ve ağaçlardan sarkan türler.
  • Asmalar: Kivi, üzüm, çarkıfelek;
  • Çatı Katmanı türleri: Meşe, erikgiller, ceviz ağaçları, dut;
  • Asalak bitkiler: Ökse otu, incir.

 

Uygun Teknoloji

Paylaşımlarla ya da aşırı iş yükü yaratmaksızın tüm potansiyelini kullanmak suretiyle bir teknolojinin kullanımını en üst noktasına genişletin. En basit ve en etkin teknolojileri seçin. Örneğin, en basit teknolojilerden biri olan bisiklet, üzerine

birkaç sepet takılarak daha da verimli hale getirilebilir. Dünyadaki şehirler için bisiklet en etkin ulaşım biçimidir.

 

Fotoğrafta yerel üreticilere iş sahası açan yerel malzemelerle yapılmış sade bir gölgelik yer alıyor. Gölgelik ışığı keser, ısıyı düşürür ve hava akışına olanak tanır.

 

Bilgi ve Gözlemin Enerjinin Yerini Alması

Araçlar ile hedef arasındaki en uygun bağlantıyı arayın. Bizim Yoğun Sistemlerimiz daha verimlidir, çeşitlilik taşır ve ürünün tüketiciye ulaştırılması sürecinde çok az atık yaratacak şekilde konumlandırılabilir.

Permakültür tasarımımızın başlarında düşük eğimli bir bayırda bir mandala bahçesi yapmıştık. Komşumuzun tavukları bitkilere saldırmış, kalın malç tabakasını altüst etmiş ve patikaları mahvetmişti. Bahçeyi yeniden yaptık ve tavuklar bir kez daha saldırdı. En sonunda, tavuk sorununu onları besleyerek çözdük ve bitkileri oldukları ere bıraktık. Bu bitkiler bu alçak bayıra gayet iyi uyum sağladı, bir malç kapanı görevi gördüler [bayır üstünden sürüklenen malçların burada toplanması anlamında –ç.], ayrıca bu malçta su da toplandı. Bu bitkilerin çoğu hâlâ kendi kendilerini tohumlamakta. Esasen, doğal enerjilerle birlikte iş görmeye karar verdik, sahadaki insan enerjisini azalttık ve daha bereketli bir arazi elde ettik.

 En az müdahale ile optimum üretkenliği hedefleyin.

Çerçeve

Arazi içindeki doğal ve toplumsal enerjilerle çalışın. Tasarımı ortamın koşullarına uydurun. Neyin işe yarayıp yaramayacağında kilit unsur olarak geniş toplumsal çevreye bakın. Berlin’de Meclis binasının basamaklarında sulak koşullara ve yoğun yaya trafiğine dayanacak şekilde tasarlanmıştır. Bu tasarım doğayla birlikte çalışır ve insanların ihtiyaçlarını karşılar.

 

Yazının orijinal adresi: http://www.permaculturevisions.com/principles.htm