Balık Göleti Yapımı
Yazan: Geoff Lawton (çeviri: Çağrı Muluk)

 

İçinde balıkların yaşayacağı bir göleti kolaylıkla inşa edebiliriz; bu gölet, çiftlikteki bir göletin balıklarla doldurulmasından farklı olarak, çok daha verimli bir su kültürü sistemi kurulması için tasarlanabilir. Üretimin çoğu suyun üst katmanlarında gerçekleştiğinden, 2 metreyi geçmeyen derinlikler balıkların kolaylıkla beslenip hasat edilmesini ve istenilen boya en kısa zamanda ulaşması için yeterli olacaktır. Tavuk traktörü örneğinde olduğu gibi, –hayvan dışkıları gibi kaynakların çevrime sokulduğu ve üretim artarken çevredeki sistemlere fayda sağlayacağı– daha yoğun bir sistem yaratılmak üzere, altyapı tasarımı balık yetiştiriciliği için de uygulanabilir. Bu tip bir balık üretimi için ideal yapı düşük eğimli bir yamaca (makul seviyedeki bir düzlükte) kazılmış, yarım daire veya yarım kare şeklinde bir gölet duvarı ile oluşturulan bir eşyükselti göletidir. Gölet tabanı düz olduğundan kolaylıkla inşa edilebilir; iç duvarlar ve dış sırt mümkün olduğunca dik yapılandırılmalı, böylelikle göl hacmi azamiye çıkarılır ve hasat için en makul koşullar sağlanırken, gölet içinde sabit bir sıcaklık dağılımı sağlanabilir.

 

Olta ile yemeklik boyda balık yakalanması için kenarlara su yüzeyi seviyesinde büyük kayalar yerleştirilmiş

 

Su kalitesi: Su kültüründe su kalitesi önemli bir faktördür, bu nedenle (gölete sediman – tortul yüzey akışı- taşınmasına neden olabileceği için) göletin su toplama havzası üzerinde konumlandırılması tercih edilmez. Bunun yerine, suyun yerçekimiyle oluşan sifon etkisiyle (cazibeli hortum/boru) veya (eğer varsa) pompayla başka bir alandan getirilmesi yeğlenir. Üretimi artıracak önemli girdilerden bir tanesi de sudaki oksijen miktarının artırılmasıdır. Bunun için en pasif yöntemlerden biri, tepenin üst kısmında bulunan büyük bir toplama havuzundan yerçekimi etkisi kullanılarak getirilen suyun yüksekten akıtılarak yüzeye çarpması ile yüzeyde hava ile karışması sağlanarak oksijenlenmenin sağlanmasıdır. Bu süreçte sağlanacak bir diğer fayda da, su göletten geçip giderken balıklardan gelen ilave besinleri de toplayarak arazinin alt kesimlerine taşıyacak olmasıdır. Balıklar büyüdükçe dışkılarından dolayı sudaki nitrit miktarı artacak, bunlar yararlı toprak organizmaları tarafından nitrata dönüştürülecektir.

 

Balık yemi: Diğer bir sistem girdisi ise balıklar için besindir. Eski bir Çin yöntemi, gölet etrafına suyun üstüne meyveleri düşüp böcekleri çekecek dut gibi ağaçlar dikilmesidir. Dut ağacı yaprakları ayrıca ipek böceği larvaları ile aşılanabilir, yumurtadan çıkmaları ile larvalar suya düşebilir. Crotileria grahamiana toprağın biraz anaerobik (oksijensiz) olduğu su kenarlarında rahatlıkla yetişir. Monarch kelebekleri bu bitkilere gelip yumurtalarını bırakırlar ve daha sonra yumurtadan çıkan tırtıllar suya düşerek besin olurlar; ayrıca bu bitki budanarak malç olarak kullanılabilir. Su kenarlarında yetişebilen ve tırtıllar için çekici olup bu tip sistemlere katkı sağlayabilecek daha birçok bitki türü vardır. Ayrıca, güneş enerjisi ile çalışan ışıklar geceleri güveleri çekecektir. Işıkların su yüzeyine yakın konularak güvelerin suya düşmesi sağlanabilir ve balık için gece beslenme sistemi yaratılır. Kompost solucanı üretimi ve sebze atık sistemleri su yüzeyinde yüzecek şekilde yerleştirilerek, siyah asker sineği larvaları yakalanıp balıklar için doğrudan besine dönüşebilirler. Ölü hayvanlar, yol kenarlarındaki hayvan ölüleri veya et atıklarından et kurtçukları da üretilebilir, ancak bunlar oldukça kötü kokabilir.

 
Sucul bitkiler: Su içinde ve kenarlarında yetişen sucul bitkiler, su kalitesini artıran ve balıklar için ilave yaşam alanı sağlayan yararlı unsurlardır. Nilüferler, su içi ve kıyı bitkileri suyun temiz tutulmasına ve sucul ekosisteme katkı sağlarlar. Yararlı algler güneş ışığı ve organik madde ile kendiliğinden gelişir. Sağlıklı bir su toplama havuzunun kenarından bir kova çamur alınarak gölete zooplankton (hayvansal plankton) aşılanabilir. Bunun bir kere yapılması yeterli olacaktır. Gölete tatlı su kereviti ve tatlı su karidesi de eklenebilir; bu canlılar balıklar tarafından yenmeden önce zooplankton ile beslenecektir. Göletteki balık miktarının aşırılaştığının bir göstergesi karideslerin aşırı azalmasıdır.

 
Eklemeler ve donatılar: Eğer göletinizde üreme döneminde akıntı yönünde göç edecek balık yetiştirecekseniz (örneğin Avustralya levreği), suyun çıkış noktasını boylu boyunca bir çit ile kapatmak gerekecektir. Ancak çiti gölet içine doğru bombeli yapmak bitki ve diğer artıklar tarafından tıkanmasını engelleyecektir. Eğer yılan balığı üretecekseniz (yavru yılan balığı canlı atılmalı) veya göletinizde yılan balıklarını istemiyorsanız, yılan balığı çitine ihtiyacınız olacaktır (yılan balıklarının içinden veya üstünden geçemeyeceği bir çit olmalıdır). Balıkları besleyebileceğiniz ve yakalayabileceğiniz bir platform veya iskele gayet faydalı olacaktır.

Toprak yüzeyinin sıyrılarak daha sonra alanın düzenlenmesinde kullanılmak üzere saklanması

 

Yapım: Yapım süreci herhangi bir gölet yapımı ile aynıdır. İlk olarak gölet ve gölet duvarı (sedde) yapılacak alanda yüzey [üst katman] toprağının temizlenip bir kenara konulmalıdır. Bu toprak daha sonra seddenin üstünün (ve su yüzeyinden daha üst bir seviyede bir çukur açılacaksa göletin arka kısmının) kaplanması ve yeniden bitkilendirilmesi için kullanılacaktır. Ardından, dar, uzun bir hatta, derine ve yanlara doğru kazılıp sağlam bir kil tabakasına kadar (mümkünse %100 kil) ulaşılarak seddenin üzerinde duracağı taban hattı açılır.

Çukurun açılıp duvarın inşası

Gölet suyunun tutulmasını sağlamak üzere, sedde duvarının duracağı taban hattının açılması

Sedde duvarı taban hattının sıkıştırılması

Gölet için kazmaya başladığınızda, ana çukurdan çıkan kil sedde taban hattına doldurulup iyice sıkıştırılmalıdır.

Sedde duvarının su geçişini engelleyecek şekilde sıkıştırılması

Kuru malzeme ıslatılmalıdır. Taban hattı açılıp sıkıca doldurulduktan sonra, altına gidebilecek potansiyel her türlü su akıntısını önlemeniz gereklidir. Bir sonraki aşama seddenin gövdana çukurun kazımıdır; çıkan malzeme duvarın inşası için kullanılır. Bu aşamada seddenin iç ve dış yüzeyleri çok dik olmamalı ve iyice sıkıştırılmalıdır (3-1 veya 2-1 eğim ).

2.2 metrelik bir düz taban, verimli bir balık göleti için idealdir

Stajyerler su seviyesinin geleceği noktayı ölçmeyi öğreniyor

Göletin tabanı düz olmalıdır. İki metreden biraz fazla, kusursuz terazideki derinlik idealdir. Böylelikle gölet tabanında bir miktar anaerobik toprak ortamı oluşacak ve ortalama 1.5-2 metrelik su derinliği balıklar için yeterli olacaktır.

Göletin balıklandırılması: Gölet oluşturulup sifon etkisiyle yukarıdan su ile doldurulduktan sonraki aşama alglerin (güneş ışığı ve organik madde ile kendiliğinden oluşacaktır), zooplanktonların (sağlıklı bir göletten bir kova su ile aşılanabilir), bazı kabuklu hayvan ve sucul bitkilerin olduğu sağlıklı bir ekosistem olarak dengeli hale getirilmesidir. Gölet ekolojinizin iyi olduğunu yüzeyin 1-1.5 metrelik kısmı berraklaştığında gayet net anlayacaksınız. Başlangıçta her zaman biraz bulanık olacaktır ama zamanla berraklık artacaktır. Bu aşamaya gelindiğinde göletiniz balık ile aşılanmaya hazırdır. Balık türü seçiminiz nerede olduğunuza ve şartlarınıza bağlıdır. PRI Zaytuna çiftliğinde biz Avustralya levreği, biraz yılan balığı ve yerel yayın balığı kullanıyoruz, bu türler birbirleri ile oldukça uyumlu yaşayabiliyor.

Hasat: Göletten balık yakalamak kolay olduğundan biz burada genellikle olta ve kamış gibi genel balıkçılık teknikleri ile porsiyonluk balıklar yakalıyoruz. Tabii ki ağ kullanarak veya su seviyesini düşürerek tüm balığı da tek seferde hasat edebiliriz.

Yerörtücü ekinlerin boy gösterdiği balık göleti duvarı

Sedde duvarının arka kısmı, sağlamlık ve erozyon kontrolü sağlayacak olan bitki örtüsü için yerörtücü ekinlerin tohumları yeşermekte

Bakım: Benzer diğer göletlerde olduğu gibi gölet kenarları temiz tutulmalıdır, kenarlarda çok yıllık zemin bitki örtüsü iyi olacaktır. Tropik altı bölge olan burada bizim seçimimiz çok yıllık baklagil olan pinto yer fıstığıdır. Halı gibi yeri kaplayacak herhangi bir çok yıllık bitki örtüsü hem bakımı kolaylaştıracak, temiz bir kenar sağlayacak hem de balıklara besin sağlayacaktır. Aynı şekilde göletin çıkışı da (savaklar) temiz ve açık olmalı, özellikle aşırı yağışlarda tıkanıp problem yaratmamalıdır. Balık göletinin normal bir göletten farklı olan tek yönü sudaki nitrit miktarıdır. Nitrit gölette canlılığın artmasına neden olarak göletin dibindeki toprakta anaerobik (oksijensiz) malzemenin daha çabuk birikmesine neden olacaktır. Bu malzemenin birkaç yılda bir temizlenmesi gerekir. Muhtemelen her 5-10 yılda bir gölet tamamen boşaltılıp dibinde biriken besin oranı yüksek toprak temizlenmeli, kenarda kurutulup bahçe ve meyve ağaçlarında yüzey gübresi olarak kullanılabilir. Kurutulduğunda kendiliğinden anaerobik topraktan aerobik toprağa dönüşecektir, ya da aerobik organizmalara destekleyici besin olarak kompostta da kullanılabilir. Yüksek üretkenlikteki bir gölet sisteminde 1 metreküp suda 1 kg balık üretimi öngörülebilir.

Fotoğraftaki gölet yaklaşık olarak 800 metre küp su hacminde olup, 18 ay içinde yaklaşık 800 kg balık üretimi sağlayabilmekte.
Şimdi sıra sizde!

Yazının orijinal adresi:
http://permaculture.org.au/2010/11/26/constructing-a-fishpond-dam/