Ekonomik Durgunlukta Yerel Para Birimleri Gelişiyor
Yazan: Ben Block (8 Ocak 2009) – Çeviri: Oluş Dayan
New England’ın tatlı dağ yamaçları Berkshires’i izole eder ve bu güney Massachusetts bölgesinde huzur dolu bir ücralık oluşturur.
Sonuç olarak, burada bağımsız düşünürler gelişmiştir. Herman Melville Moby Dick’i yazmış; Norman Rockwell Amerikan yaşamının resimlerini çizmiş; W.E.B. Dubois ilk özgürleştirme çağrılarını burada kaleme almıştır.
Bugün Berkshires yeni bir özgür düşünce dalgasına önayak oluyor. Bölgenin ABD Doları’na alternatifi olan Berkhares, ülkenin en başarılı yerel para birimleri arasında.
Beş yerel banka 2006’dan bu yana 2 milyondan fazla Berkshare banknotu bastı.
10 Berkshare banknotunda topluluk destekli tarımın yerel öncülerinden Robyn Van En’in resmi yer alıyor.
Para biriminin iki yıl önce faaliyete geçmesinden bu yana, beş yerel banka 2 milyondan fazla Berkshare banknotu bastı. Bir Berkshare eş-kurucusu olan Susan Witt’e göre bunların 185.000 kadarı şu anda dolaşımda.
Berkshires yalnız değil. Başka topluluklar da mevcut ekonomik kriz sırasında zenginlikleri kendi bölgelerinde tutabilme çabasıyla kendi “tamamlayıcı” para birimlerini oluşturuyorlar.
Witt şu anda tüm dünyadan, özellikle ABD ve İngiltere’den gelen taleplerle ilgileniyor.
Massachusetts merkezli, yerel üretim odaklı düşünce kuruluşu E.F. Schumacher Derneği’nin icra direktörü Witt “Son dört yılda yerel ekonomiye, yerel üretime karşı yeni bir ilgi ortaya çıktı” diyor, “Küresel ekonominin çöküşüyle birden fırladı”.
Tamamlayıcı para birimi biçimleri yeni değiller ve ana akım finansal sistemler zora girdiği zamanlarda düzenli olarak ortaya çıkmaktalar. Amerikan İç Savaşı’ndaki Greenback’ler, ve Birinci Dünya Savaşı’ndaki İngiliz Bradbury “Hazine senetleri” ve Alman Kriegsgeld bu örneklere dahildir.
Alternatif para birimleri, teoride, tüketicilerin satın alımlarını ülkede herhangi bir yer veya yurtdışı yerine kendi toplulukları içerisinde yapmaya teşvik eder. Destekçiler, “Yerel olanı satın alma” zenginliğin bölge içerisinde dolaşımını sağlar, gereksiz ithalatı azaltır ve daha yüksek işsizlik seviyelerini önlemeye yardımcı olur, diyor.
Euro’nun eş-kurucusu ve şu anda bir yerel para birimi destekçisi olan Bernard Lietaer’e göre 1990’da 100’den aza kıyasla, bugün dünya çapında en az 4.000 tamamlayıcı para biriminin dolaşımda olduğu tahmin ediliyor.
Para birimleri çeşitli biçimler almaktadır. Çoğu geleneksel para birimlerine benzer biçimde işlev görür ancak katılımı teşvik etmek için indirimli bir oranla dağıtılırlar – Berkshares veya Venezüella’daki cimarrón’da olduğu gibi. Diğerleri ise her kağıt banknotun, ürünü üretmek için gerekli saat başı emeği yansıtacağı şekilde tasarlanmışlardır, New York’taki Ithaca Saatleri veya Hong Kong’daki Topluluk Amaçlı Karşılıklı Ekonomi gibi.
İsviçre’de, WIR (Almanca “biz” kelimesi) bir karşılıklı kredi sistemi gibi çalışır. Bir alıcı bir WIR katılımcısından alım yaptığında, satıcının WIR hesabına kredi gelir. Bu kredi bir başka katılımcıdan bir şey satın almada kullanılabilir.
İktisatçılar WIR’i, başladığı 1934’ten bu yana gözlemlemişlerdir. Almanya merkezli bir tamamlayıcı para birimleri danışmanı olan Margrit Kennedy “Ekonomi ne zaman yükselirse WIR’in cirosu azalır… İşadamları ürünleri İsviçre Frankıyla satamazlarsa, o zaman WIR’in üzerine düşerler” diyor. “Şu anda insanlar bu çeşit fikirlere çok daha fazla açıklar”.
Kennedy, Belçika, Fransa ve Almanya’da WIR’e benzer pilot projelerin yolda olduğunu belirtiyor.
Alternatif para birimlerinin başarılı olabilmesi için, kurumlar, enstitüler veya bireyler para biriminin ek taleplerine kendilerini adamış olmalıdır. Para biriminin ayrı olarak hesaplanmasının yanı sıra işletmeler de para birimini kabul etmeye ikna edilmeli ve sırası geldiğinde nerede harcayabileceklerini bilmelidir.
Kanada’da, geçen sene Toronto Doları’nın dolaşımı $90.000 değerinde kağıt para değerindeydi, bu rakam önceki yıllardan daha az. Organizatörler, şu anda paranın yönetimini kolaylaştırmak için elektronik bir versiyona geçmeye çalışıyorlar. Dolar’ın eş-kurucusu David Walsh, “Banknotları takip etmek ve tüm muhasebe işlemleri için gereken işgücü gönüllü bir topluluk organizasyonu için çok külfetli” diyor.
Robert Costanza, Vermont Üniversitesi’nden bir ekolojik iktisat profesörü, yerel para birimlerinin “yerel olanı satın alma” programlarını desteklediğini, fakat bölge ekonomisi üzerinde önemli etkiye sahip herhangi bir para birimi görmediğini belirtiyor. Costanza “Çeşitli hayatta kalabilen para birimi örnekleri var. Devam ediyorlar,” diyor, “fakat soru, hangi ölçekte devam ettikleri?”
Costanza 10 yıl önce Burlington Vermont’da alternatif para birimi Burlington Bread’in faaliyete geçmesine yardım etti. Hedefi ekmek “dilimlerinin” yerel ekonominin en az yüzde 20’sini temsil etmesiydi. Fakat para birimi 2006 yılında Burlington şehri ve diğer belediye kurumlarının çok riskli diyerek yardım taleplerini reddetmeleriyle ortadan kayboldu.
“Bu bir kritik kitle problemidir”, diyor Costanza. “Kritik kitleye ulaşıncaya kadar bu butik bir şeydir…. Daha çok bir hediye sertifikası gibi işler.”
Witt para birimlerinin finansal destekten fazlasını sunduğunu belirtiyor. Berkshires’da oturanlar internet satışlarına o kadar alışmışlardı ki mahalle dükkanlarını dikkate almıyorlardı.
“Sadece internete girip Berkshare’i kullanmıyorsunuz. Ana cadde dükkanlarına gidip, esnafla sohbet edip, topluluk içerisinde iş yapmanın nasıl olduğunu duyuyorsunuz,” diyor Witt. “Bu bir iletişim. Vatandaşlığın inşası. Bu alışkanlıktan yoksunuz. Ancak alışkanlıkları yeniden oluşturduğumuzda bunu seviyoruz.”
Yerel ve alternatif para birimleri ile ilgili daha fazla okuma için arşivlerimize bakın:
Create Your Own Currency
“Complementary” Currency Helps Local Communities
Banking on the Community
Yazının orjinal adresi: http://www.worldchanging.com/archives/009286.html
