Permakültür Aktivisti Andrew Millison’dan Modern “EkoMahalle”nin Yaratılması Üzerine
Susan DeFreitas
Orjinal Metin: http://www.emagazine.com/view/?3066&printview
[Çeviri: İlknur Urkun]
EkoMahalle, i.: permakültüre uyarlanmış, yüksek ekolojik sürdürülebilirlik potansiyeline sahip orta/alt gelir seviyesindeki mahalle
1960’ların, kendi gıdamızı üreterek ve çocuklarımızı birkaç (ya da birkaç yüz) yakın arkadaşımızla birlikte yetiştirerek daha sürdürülebilir bir yaşam tarzı yaratma vizyonunun nesi yanlış? Andrew Millison’a göre bunda tek bir şey yanlış: “Bunun için toplumu terk etmeniz gerektiği fikri”. Prescott Yüksek Okulu’nda eğitmen, peyzaj müteahhidi, ev sahibi ve kendini tanımıyla permakültür aktivisti Millison, Prescott Arizona’da “EkoMahalle” olarak bilinen, 45,000 nüfuslu Lincoln-Dameron mahallesindeki toplumsal sürdürülebilirlik girişiminin öncülerinden.
Andrew Millison bir yağmur suyu sarnıcı ve horozu Soft Crow ile.
Permakültür (“kalıcı” ve “tarım” anlamına gelen “permanent” ve “agriculture” kelimelerinin birleşimi), doğada bulunan örüntülere dayalı, yerel olarak kendine yeterliliğe yönelik bir tasarım sistemi olarak 1970’lerde Avustralya’da geliştirilmiş. Permakültür, ev ölçeğinde tarım, doğa koruma ve toplum tasarımı ilkelerini birleştirerek, ortaya çıktığı günden itibaren dünya çapında yeni nesil çevrecilerin hayal gücü ve enerjilerini yakalamayı başarmış. Ekolojik Tasarım ve Sürdürülebilirlik konusunda lisans ve Bahçe Koruma üzerine yüksek lisans diploması bulunan Millison, 2001 yılından beri Prescott Liberal Sanat ve Çevre Yüksek Okulu’nda permakültür eğitimi veriyor.
Prescott “EkoMahallesi” nedir? Çoğu 1930’larda inşa edilmiş, yaklaşık iki yapı adası (dört tarafı sokaklarla çevrili yapılaşmış alan), 2 apartman ve 30 evden oluşan, yakındaki Miller Creek deresinin taşkın alanını çevreleyen, orta/alt gelir düzeyinde bir mahalledir. Sakinlerinin %50’si Latin kökenli ve Amerikan yerlisi olan mahalle, ciddi sayıda emekli ve üniversite öğrencisine de ev sahipliği yapmaktadır. Mahallede şu anda evsel gri suyun peyzaj sulamasında tekrar kullanıldığı 6 sistem, 2 yağmur suyu saklama deposu, 5 organik bahçe, 25 evladiyelik meyve ağacı ve (son sayıma göre) 57 tavuk bulunmaktadır.
Son 8 yıldır aralıklarla Dameron Caddesinde ikamet eden Millison, “bu bölgeyi hep bir ekoköy için ideal bulurdum” diyor. “Ama aklımda halen şehir dışındaki bir arazide bir topluluk fikri vardı.” Paolo Soleri’nin Arcosanti Kent Laboratuvarı’ndaki organik çiftlikte 2 yıllık yöneticilik tecrübesi, Millison’a geleneksel “toprağa dönüş” senaryosunun barındırdığı zorlukları göstermiş. Ama EkoMahalle fikri ancak Prescott’a 20 mil uzaklıkta bir ev satın aldığında ortaya çıkmış.
Arizona’da, orta gelir düzeyine sahip “EkoMahalle”.
Millison anlatıyor; “bir yandan David Holmgren’in petrol tepe noktası hakkındaki kitabını [Permaculture: Principles and Pathways Beyond Sustainability, petrol üretiminde tepe noktasına ulaşılmasının yaratacağı sorunlara en iyi çözümlerin permakültür ile bulunacağını anlatıyor] okurken, bir yandan da her gün çeyrek ya da yarım depo benzin yakıyordum… İşte o zaman bende jeton düştü —ucuz petrol çağı sona eriyordu.” Bu sırada, Millison’ın ekolojik duyarlılık sahibi üç arkadaşı, gerçek bir topluluk kurma ve sürdürülebilirlik arayışıyla Lincoln-Dameron mahallesine taşınırlar. Millison, “Vizyonumun kendini ifade etmeye başladığını görüyordum”, diyor. “Mahalleye geri dönme fırsatı bulduğumda hemen üstüne atladım.”
O günden bu güne, EkoMahalle 7 konut bölgesini içerir büyüklüğe ulaştı. Millison gri su ile sulama, yağmur suyu toplama ve permakültür tasarımı konularında uzmanlığı ile anahtar rolü oynarken; komşuların becerilerini, bilgilerini, aletlerini ve zaman zaman çocuk bakımı desteği, tavuk ve kompostlarını takas ettiği süreç organik şekilde gelişti.
Projeye doğrudan dahil olmayan komşuların tepkisi genellikle nötr ya da olumlu olmuş. Millison’ın yan komşusu, herkesin çok canayakın olduğunu, bölgedeki insanların bahçeyle uğraşmayı ve “dışarıda vakit geçirmeyi” sevmesinin “harika” olduğunu söylüyormuş. Diğer taraftan, 35 yıldır Dameron Caddesi’nde yaşayan yaşlı bir kadının yetkilileri arayıp komşularını şikâyet ettiğini, bazılarının kötü görüntü olarak nitelendirdiği tavuklar ve talaş yığınlarının yasal olup olmadığını sorduğunu duymuşlar.
Kirlilik en büyük sorun.
Her şeye rağmen Prescott EkoMahallesi görünüşe bakılırsa güçleniyor. Geçen sene yerel ECOSA Enstitüsü (sürdürülebilir mimarlık ve tasarım konusunda bir eğitim programı) çevreci öğrenci konutları yapmak üzere bölgede yapılaşmaya ayrılmış bir arsa satın aldı. 2006 yılı yaz aylarında gerçekleştirilecek ECOSA permakültür tasarım sertifikası kursu mahalledeki kamusal alanların bir bütün halinde planlanmasına odaklanacak. Biyo-Öncüler [Bioneers] Konferansı’nın yerel ayağında yapılan bir EkoMahalle sunumu ise Phoenix’deki birkaç permakültür çalışmasında yer almış iki yatırımcının ilgisini çekmiş. Ortak bahçeler etrafında şekillenmiş ve gri su, yağmur suyu ve güneş enerjisi sistemi ile desteklenmiş bir permakültür apartmanı/kondominyum kompleksi için planlar hazırlanıyor.
EkoMahalle’nin içinde yer aldığı bölge yeni lüks yapılaşmaların olduğu, emlak konusunda çok hareketli bir yer olsa da, Millison’a göre –ekolojik açıdan bakıldığında– Lincoln-Dameron aslında kentin en zengin mahallesi.
Millison, “Tepedeki yeni lüks evler, kayaların üzerine, yeraltı su seviyesinin çok üstüne kurulmuşlar. Rüzgâra ve doğal yangınlara karşı savunmasızlar, şehirden izole durumdalar ve çok büyükler, yani ısınma ve soğutma masrafları çok yüksek,” diyor. Diğer taraftan EkoMahalle’de, 4-6 metre derinlikten su çıkıyor (mahallenin çeşitli yerlerinde eski kuyular var), ortalama 2.5 metre verimli toprak tabakası bulunuyor ve çevresindeki topografik yapı ve yetişkin kavak ağaçları sayesinde rüzgardan korunuyor. Eski evlerin daha mütevazı boyutları çevreci uyarlama masraflarını azaltıyor.
Millison, “Bu bölgenin yerlileri derelerin taşkın alanlarının çevresinde yaşamışlar,” diyor. “Yeni yerleşimciler geldiğinde onlar da aynısını yapmışlar. Prescott gibi birçok batı kasabasında benzer bir senaryo yaşanmış; yerleşim verimli bir toprak parçası etrafında kurulmuş. Bu da en eski ve en ucuz mahallelerin aynı zamanda sürdürülebilirlik potansiyeli en yüksek yerler olduğu anlamına geliyor.”
Bu eko-akıllı komşuların karşılaştığı en büyük sorun ne peki? Millison, “kirlilik,” diyor. “K-mart alışveriş merkezinin otoparkı akarsuyun üst tarafında ve buralarda nereyi kazarsanız kazın çöp buluyorsunuz. Biyolojik iyileştirme en büyük zorluk.”
Mahalle yetişkin kavak ağaçlarıyla korunaklı.
Yine de, Millison EkoMahalle modeli toplumsal sürdürülebilirliğin avantajlarının büyük ve önemli olduğunu düşünüyor. “Orta/alt gelir düzeyinde bir mahallede çalışarak burayı erişilebilir hale getiriyorsunuz. Mevcut insan ayak izi sınırları içinde kalarak yabani çevreyi koruyor, yakıt tüketimini azaltıyor ve geri dönüştürülebilecek malzemeler için şehrin atıklarına erişim elde ediyorsunuz.” Ayrıca, EkoMahalle modeli çok fazla başlangıç yatırımı ya da alışılmış aile ve mülkiyet modellerinden kopuş gerektirmiyor. Millison, “Bu kavram esasen kendine yeterlilik, toprağa saygı ve toplumsal bütünlük gibi geleneksel olarak kırsal değerleri şehre getirmekle ilgili” diyor.
Daha fazla sürdürülebilirlik arayışındakilere tavsiyesi? “Taşın altına elimizi koymalıyız,” diyor Millison. “Olduğumuz yerden başlama zamanı”.
Prescott EkoMahallesi ve Arizona’daki diğer permakültür projeleri hakkında daha fazla bilgi www.azpermaculture.org adresinden edinilebilir. ECOSA Enstitüsü’nün yaz Permakültür Sertifika Kursu: “Kuru Arazilerde Permakültür ve Su” hakkında bilgi www.ecosainstitute.org adresinde bulunabilir.
Kaynakça:
Permaculture: Principles and Pathways Beyond Sustainability, David Holmgren (2002)
Superbia: 31 Ways to Create Sustainable Neighborhoods, Dan Chiras, Dave Wann (2004)
Permaculture Activist, Winter 2005-6 Issue, “Urban Permaculture”
Andrew Millison iletişim: amillison@gmail.com.
www.cityrepair.org
Susan DeFreitas sürdürülebilirlik ve topluluk konusuna adanmış bir yazar, şair ve serbest muhabirdir. 1996’dan beri Prescott Arizona’nın yüksek çöllerindeki evinde yaşamaktadır.
