Bostancık’taki yağmur hendekleri bu sene geçen seneki kadar yoğun calışmadı çünkü oldukça az yağiş aldık. Neyseki son haftalarda açık biraz kapanmaya başladı. Bu arada mevcut hendeklerin toplayamadığı akıntıları belirledik ve buralara mini hendekler (25-30 cm derinlik, 30-40 cm genişlik) kazdık. Burada amaç bir miktar daha suyu toplamak olduğu kadar elimizdeki fidanları dikeceğimiz yerlerin ortaya çıkmasını sağlamaktı. Böylece fidanlarimizi eşyükselti eğrisi boyunca su bulabilecekleri yerlere dikmiş olduk. Hendeklerin kapasitesi fazla değil ama hiç yoktan iyidir. Zaten diğer hendeklerden de fazla bir su artmıyor, en azından bu senenin yağmurlarına bakılırsa.

Yağmur hendeklerinde savaklar (suyun taştığı yer) çok önemli. Biriken suyun erozyon yaratmadan taşabilmesi lazım. Bunu garantilemek için savağın yeterince uzun ve buradaki toprağın mevcut bitki örtüsünün zedelenmemiş olması gerekiyor. Ancak burada söyle bir sorun ortaya çıkıyor. Hendekte su ancak savağa kadar yükseleceğinden kanal içinden çıkarıp diğer yerlerde hendeğin alt başına yığdığımız toprak (berm) su tutmak açısından hemen hiç işe yaramıyor.

Hendeklerin kapasitesini daha iyi kontrol edebilmek için yeni kazdığımız 3 hendekte savaklarda bir deneme yaptık. Aşağıda anlatacağım bu tekniği özellikle bu konuda fazla tecrübesi olmayan ve savaklarını duruma göre ayarlanabilir yapmak isteyenlere öneririm:

Öncelikle savakların hendeğin ortasında değil, 2 ucundan birinde olması gerekiyor, tabii arazi durumu izin veriyorsa. Unutmamalı ki savaktan taşan suyun olabildiğince düz bir araziye genişleyerek akabilmesi erozyon açısından kritik. Eğer arazi şekli savağı bir uca koymamıza izin veriyorsa bu ileride hendekte yükselecek suyun sınırını belirlemekte bize yardımcı olacak.

Eşyükselti boyunca hendeğimizi kazdıktan sonra savak olacak uca geldiğimizde hendeğin alt tarafına yığdığımız toprakta suyun güvenli bir şekilde kac cm yükselebileceğine karar vermiş isek savağı da o yükseltiye çekiyoruz. Suyun 30 cm yüksekliğindeki bir berm’in 10 cm.sine kadar yükselmesini istiyorsak savağı eşyükselti doğrusunun 10cm yükseğine çekiyoruz. Böylece su tüm hendekte 10 cm daha yükseliyor ve sonra taşıyor.

Yağmur Hendeği Savağı

Şekilde savağın yeni ve yükseltilmiş hali kesik çizgi ile gösterilmiştir.

Yükseklik ölçümlerini bir A terazisi (A frame) ile yapabilirsiniz. Önce bir metre yardımı ile terazinin yatay çubuğu üzerinde uzunlukları işaretlerseniz işiniz kolaylaşmış olur.

Yükseklik kararı verirken yeni yığılan toprağın oldukça gevşek oldugunu ve kısa zamanda sıkışarak yüksekliğinden epey kaybedeceğini unutmayın.

Özellikle ilk hendek tecrübesinde bol bir yağışı elde şemsiye hendek başında geçirmeyi tavsiye ederim, oldukça öğretici oluyor! Savağın uçta olması bir kriz anında duruma çabucak müdahale etmeyi de sağlıyor. Örneğin su toprak yığınında (berm) eğer beklediğimizden daha fazla yükselip bir patlatma riski yaratmaya başlarsa hemen savağı bir bel ile birkaç darbe ile alçaltmak ve suyun oradan taşmasını sağlamak mümkün. Ya da eğer suyun erken taştığını ve hendek kapasitesini iyi kullanmadığımızı düşünüyorsak bu sefer de hendeği savak tarafından biraz daha uzatıp (bir taraftan da yükselerek) çıkan toprağı daha onceki savağın önünü yükseltmek için kullanabiliriz. Böylece savağı eskisinden, diyelim 10 cm daha yukarı alarak suyun tüm hendekte 10 cm daha yükselmesini sağlayabiliriz. Tabii bu müdahale önceki kadar acil bir müdahale olmadığından zaman içinde yapılabilir.